ร่าง แนวทางการปฏิรูปสลากกินแบ่งรัฐบาล
โดย สมาชิกวุฒิสภา มณเฑียร บุญตัน
15 มิถุนายน 2553
.....................................................................................................................................................................
เนื่องจากปรัชญาในการออกสลากรัฐบาล มีเพื่อการจำหน่ายและหาเงินรายได้เข้ารัฐในจำนวนเงินที่แน่นอน โดยรัฐไม่ต้องเป็นผู้แบกรับความเสี่ยงเองเมื่อจำหน่ายสลากฯได้ไม่หมด หรือราคาสลากฯต่ำกว่าราคาจริง ซึ่งประกอบกับสาเหตุหลักที่เป็นไปโดยธรรมชาติ ได้แก่
1) งวดสลากฯ ที่มีอายุสั้นเพียงแค่ 16 วัน
2) เลขสลากฯ ซึ่งมีจำนวนเพียง 6 ตัว ประกอบด้วยกลุ่มเลขดี เลขสวย เลขสลากฯจัดชุด (แต่ละชุดมีสลากฯ ที่เลขเหมือนกันหลายใบ ซึ่งเมื่อถูกรางวัล จะได้รับเงินจำนวนมาก) หรือเลขที่คนต้องการซื้อเยอะ และกลุ่มเลขไม่ดี ไม่สวย เลขเน่า หริอเลขที่ซ้ำกับเลขถูกรางวัลงวดก่อน ซึ่งไม่เป็นที่ต้องการของผู้ซื้อ
3) การขายสลากฯดีเป็นช่วงๆ เช่น ตรุษจีน ปีใหม่ และช่วงเทศกาลต่างๆ เป็นต้น ส่วนในช่วงฤดูฝนสลากฯจะขายได้ไม่ดี หรือที่เรียกว่า “สลากฯตาย”
เมื่อรัฐบาลไม่ประสงค์จะแบกรับภาวะผันผวนของการจำหน่ายสลากฯ ซึ่งมีทั้งขายดี และขายไม่ดี ดังกล่าวข้างต้น รัฐจึงจัดระบบการจัดสรรสลากฯแบบผู้ที่ได้รับโควตาจำต้องแบกรับความเสี่ยงโดยการจ่ายเงินซื้อสลากฯจากรัฐเต็มจำนวนและรับความเสี่ยงกับการขายสลากฯหมดหรือไม่หมดเอง ดังนั้น เมื่อผู้ค้าสลากฯรายย่อยส่วนใหญ่ไม่มีเงินทุนหมุนเวียนมากพอ ที่จะรองรับความเสี่ยงในการซื้อสลากฯจากรัฐมาจำหน่าย จึงทำให้เกิดวัฎจักรพ่อค้าคนกลาง ยี่ปั๊ว หรือทุนนอกระบบเข้ามาแบกรับความเสี่ยงแทนทั้งรัฐบาลและผู้ค้ารายย่อย โดยการรับซื้อ เกลี่ยสลากฯ ระหว่างเลขสวยกับเลขไม่สวย รวมถึงการรับซื้อสลากฯ จำนวนมากสำหรับนำมาจัดขายเป็นชุดๆ เพื่อตอบสนองความต้องการของผู้ซื้อ
ถึงแม้รัฐจะพยายามแก้ไขปัญหาสลากฯไม่เพียงพอกับความต้องการของผู้รับซื้อสลากฯ ไปขายโดยการออกหวยบนดิน หรือเพิ่มจำนวนสลากฯมาตลอด จากเดิมมีประมาณ 50 ล้านฉบับ จนในปี 2553 มีเพิ่มเป็น 58 ล้านฉบับ แต่ยังไม่สามารถแก้ปัญหาหลักดังกล่าวจากสาเหตุต่อไปนี้ คือ 1) ปัญหาจำหน่ายสลากฯเกินราคา 2) ปัญหาหวยใต้ดิน และ 3) ปัญหาการจัดสรรสลากฯที่ไม่เป็นธรรม
ดังนั้นจึง จำเป็นต้องแก้ไขปัญหาเหล่านั้น โดยการปฏิรูปตั้งแต่ปรัชญาของรัฐในการออกสลากฯ รื้อระบบโครงสร้างการจัดจำหน่ายสลากฯ เพื่อนำเงินรายได้มาพัฒนาสังคมแทนที่จะนำเงินที่ได้มาจากคนจนไปถัวเฉลี่ยใช้กับคนรวย รวมไปถึงการใช้เงินจากการจัดจำหน่ายสลากฯ ในการป้องกันและปราบปรามการพนันนอกระบบ โดยต้องไม่ก่อให้เกิดความเสียหายแก่ประเทศในกรณีที่รัฐจะสูญเสียรายได้หลักจากการจำหน่ายสลากฯ ไป ทั้งนี้ รัฐสามารถปรับโครงสร้างสลากฯแบบเดียวกับการปฏิรูประบบการดำเนินการของรัฐอย่างอื่น เช่น การทำบัตรประชาชน การทำ หรือการต่อทะเบียนรถและใบขับขี่ ซึ่งการปรับโครงสร้างดังกล่าวต้องแก้ไขพระราชบัญญัติสำนักงานสลากรัฐบาล พ.ศ. 2517ตามข้อเสนอเพื่อพิจารณา 10 ประเด็น ดังต่อไปนี้
ที่
|
ประเด็น
|
ปัญหา/สภาพการณ์ปัจจุบัน
|
แนวทางการปรับปรุง
|
|
1
|
ปรัชญา/นโยบาย
|
สลากฯเป็นกลไกหาเงินเข้ารัฐจากผู้ที่ตัดใจจากการพนันยังไม่ได้ โดยรัฐต้องการรายได้ที่แน่นอน คงที่ รวดเร็วและปราศจากความเสี่ยง รวมทั้งรัฐเองต้องไม่มีส่วนได้เสียหรือเป็นคู่พนันกับประชาชน
|
สลากฯเพื่อการพัฒนาสังคม และปราบปรามการเล่นการพนันนอกระบบ เช่น หวยใต้ดิน เป็นต้น พร้อมทั้งพัฒนาระบบบริหารจัดการให้รัฐและผู้ค้ารายย่อยมีความเสี่ยงต่อการจำหน่ายสลากฯไม่หมดน้อยที่สุด
|
|
2
|
โครงสร้าง
|
สนง.สลากฯ เป็นรัฐวิสาหกิจ ซึ่งประกอบด้วยคณะกรรมการที่มีผลประโยชน์ทับซ้อนเพราะได้รับโควต้าสลากฯด้วย
|
จัดตั้งองค์การสลากฯเพื่อการพัฒนาสังคม โดยการเปิดโอกาสให้ประชาชนจากทุกภาคส่วนมีส่วนร่วมมากที่สุด
|
|
3
|
การจัดสรร
|
ระบบโควตาและการขายขาด ซึ่งก่อให้ เกิดปัญหาการรับความเสี่ยงจากขายสลากฯไม่หมด รวมไปถึงการคอรัปชั่นตั้งแต่ต้นทางระบบและผู้ที่ได้รับโควต้า ไปจนถึงพ่อค้าคนกลาง
- ปัจจุบันจัดสรรให้แก่ คนพิการรายละไม่เกิน 20 เล่ม นิติบุคคล รายละไม่เกิน 500 เล่ม(จำนวน 60-70 บริษัท) ส่วนราชการและบุคคลทั่วไป
|
จัดสรรสลากฯให้คนด้อยโอกาส ยากจน และมีทางเลือกน้อยก่อน เช่น คนพิการ ผู้สูงอายุ ผู้ไม่มีงานทำ เป็นต้น
โดยจัดสรรอย่างเป็นธรรม ทั่วถึง โปร่งใส และลดความเสี่ยงในการขาดทุนมากที่สุด เพราะอาชีพที่ไม่สร้างมูลค่าเพิ่ม ให้กับสังคม ไม่ควรเอาไปให้คนรวยหรือคนที่มีทางเลือกในการประกอบอาชีพอื่น
- มีสถานที่จัดสรรสลากฯกระจายในทุกจังหวัดทั่วประเทศเพื่อลดต้นทุนของผู้ค้าสลากฯรายย่อยที่ต้องเดินทางมารับสลากฯ
|
|
4
|
การจัดจำหน่าย
|
ผู้ค้าสลากฯรายย่อยจำหน่ายสลากฯใบซึ่งมีเลขหกหลักที่ไม่สามารถเปลี่ยนแปลงและตอบสนองความต้องการของผู้บริโภคได้ตรงจุด
|
ผู้ซื้อสลากฯสามารถเลือกซื้อเลขได้เอง ทำให้ผู้ค้าสลากฯมีโอกาสสลากฯเหลือขายน้อยที่สุด จึงไม่ต้องแบกรับความเสี่ยง แต่ต้องมีหลักเกณฑ์ต่างๆเพื่อไม่ให้เป็นการมอมเมาประชาชน เช่น กำหนดอายุผู้ซื้อ จำนวนสลากฯ สถานที่จำหน่าย โดยอาจมีทางเลือกในการจัดจำหน่าย ดังนี้
1. ขายสลากฯใบเหมือนเดิม แต่ในกรณี
ผู้ค้าขายสลากฯไม่หมดสามารถคืนสลากฯได้เป็นจำนวนไม่เกินร้อยละ 10%
2. เดินขายสลากฯแบบเลือกเขียนเลขเองได้
3. รัฐรับผิดชอบดำเนินการกระจายให้ อปท.จ้างคนพิการขายสลากฯ โดยคนพิการต้องมีรายได้ที่ยุติธรรมและเพียงพอต่อการดำรงชีพอย่างเหมาะสม
|
|
5
|
ผู้ค้าสลากฯรายย่อย
|
ผู้ค้าสลากฯรายย่อยต้องแบกรับความเสี่ยงจากการขายสลากฯ ไม่หมดและต้องพึ่งทุนนอกระบบ โดยปัจจุบันมีจำนวนผู้ค้าสลากฯ รายย่อยที่เป็นคนพิการ คนจน และผู้ด้อยโอกาส
|
ดำเนินการบริหารจัดการสลากฯ
ในรูปแบบธุรกิจกึ่งสวัสดิการเพื่อการกระจายรายได้ เช่น ให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นจ้างคนพิการขายสลากฯ
โดยจ่ายเงินเดือนและค่าตอบแทนตามอัตราส่วนจำนวนสลากฯที่จำหน่ายได้อย่างเป็นธรรม
- ให้ขึ้นทะเบียนผู้ค้าสลากฯ โดยผู้ค้าสลากฯต้องมีใบอนุญาตและต้องไม่เป็นผู้เกี่ยวข้องกับหวยใต้ดิน
- จัดตั้ง”กองทุนสลากฯเพื่อการพัฒนาสังคม” สำหรับจัดสรรรายได้ พร้อมทั้งรองรับหรือประกันความเสี่ยง
|
|
6
|
เงินรายได้
|
นำเงินรายได้ส่งคลังร้อยละ 28 หรือปีละ 13,340 ล้านบาท ซึ่งเป็นการเอาเงินที่ได้จากคนจนไปเฉลี่ยใช้กับคนรวย และนำเงินไปใช้แก้ปัญหาสังคมอย่างไม่ตรงจุดและไม่เพียงพอ
- การจัดสรรงบประมาณกระแสหลักไม่เป็นธรรมต่อการพัฒนาสังคมอยู่แล้ว จึงไม่ควรเอาเงินไปเฉลี่ยใช้ในงบประมาณกระแสหลัก
|
จัดตั้ง ”กองทุนสลากฯเพื่อการพัฒนาสังคม” เพื่อนำเงินรายได้จากการจำหน่ายสลากฯ ไปใช้ในการส่งเสริมและพัฒนาชีวิตผู้ด้อยโอกาส เช่น เด็ก เยาวชน คนพิการ ผู้สูงอายุ เป็นต้น
- ส่วนเรื่องผลกระทบต่อรัฐที่งบประมาณส่วนหนึ่งขาดหายไปควรแก้ไขโดยการจัดเก็บภาษีให้มีประสิทธิภาพมากขึ้นแทน เช่น ภาษีที่ดิน มรดก สถานบันเทิง เหล้า บุหรี่ เป็นต้น
|
|
7
|
การดำเนินการป้องกันและปราบปรามการพนันนอกระบบ
|
อำนาจในการจับสลากฯเกินราคาตามพรบ.สลากฯ มาตรา 39 มีแค่โทษปรับไม่เกิน 2,000 บาท
|
บังคับใช้กฎหมายให้เข้มข้นมากขึ้น
โดยระบุให้หวยใต้ดินอยู่ในบัญชี ก. ของพรบ.การพนัน เพื่อให้การควบคุมและปราบปรามการกระทำผิดเป็นไปอย่างต่อเนื่องและมีประสิทธิภาพพร้อมทั้งกำหนดให้หวยใต้ดินอยู่ในความผิดมูลฐานของพรบ.ป้องกันและปราบปรามการฟอกเงิน เพื่อดำเนินการยึดทรัพย์ของผู้ค้าสลากฯหวยใต้ดิน(กินรวบ)
|
|
8
|
ผลกระทบต่อสังคม
|
รัฐรับเงินรายได้เป็นกอบเป็นกำจากหยาดเหงื่อแรงงานของคนจน คนสิ้นไร้ไม้ตอก ซึ่งเป็นความไม่สมดุลในการจัดการทรัพยากรให้เกิดประโยชน์สูงสุด
- สังคมไทยยังคงถูกมอมเมา หวังพึ่งสลากฯเพราะความไม่มั่นคงทางเศรษฐกิจและสังคม แต่ในขณะเดียวกันการจำหน่ายสลากฯเป็นทางเลือกเพื่อการยังชีพทางเดียวของผู้ยากไร้เป็นจำนวนมากและเป็นส่วนหนึ่งของวัฒนธรรมไทยที่ตัดไปเสียมิได้
|
- นำเงินรายได้ไปเยียวยาสังคม เช่น รณรงค์ให้มีการลด ละ เลิก การพนัน ส่งเสริมการประกอบอาชีพที่สร้างผลผลิตและมูลค่าเพิ่มแก่สังคม
- ต้องมีมาตรการควบคุมทางกฎหมายอย่างเข้มข้น และเข้มแข็ง
|
|
9
|
ผู้มีส่วนได้เสียกับสลากฯ
|
- การกระจายการจัดสรรสลากฯ เอื้อประโยชน์หลักให้นักการเมือง ข้าราชการ นักธุรกิจที่ร่ำรวย องค์กรภาคเอกชนที่มั่งคั่ง และพ่อค้าคนกลาง ในขณะที่ผู้ค้าสลากฯ ที่เป็นคนพิการ และผู้ด้อยโอกาสต่างๆ ได้รับผลประโยชน์อย่างไม่เป็นธรรม และไม่เพียงพอต่อการพัฒนาคุณภาพชีวิต
- ส่วนแบ่งนักการเมืองและข้าราชการ ฉ้อฉล
- ยี่ปั๊ว กลุ่มทุนนอกระบบ โดยมีคนพิการ ผู้ค้า เป็นเพียงผู้ใช้แรงงานที่ได้รับประโยชน์เพียงน้อยนิด
|
- รัฐบาลหรือสำนักงานสลากฯต้องไม่จัดให้เงินจากการจัดสรรสลากฯ เป็นรายได้ประจำอีกต่อไป ยกเลิกการจัดสรรสลากฯ ให้ นักการเมือง ข้าราชการ นักธุรกิจที่ร่ำรวย องค์กรภาคเอกชนที่มั่งคั่ง พ่อค้าคนกลาง และผู้ไม่อยู่ในฐานะยากไร้
- จัดตั้งคณะกรรมการจัดสรรสลากฯ ซึ่งประกอบด้วยผู้ด้อยโอกาสที่ค้าสลากฯ เป็นหลัก
|
|
10
|
กฎหมาย
|
พรบ.สลากฯเดิม ไม่เอื้อต่อการปฏิรูปสลากฯ
|
ดำเนินการยกร่าง พรบ.สลากฯ ฉบับใหม่โดยเร็ว
|
........................................
- - - - - - - - - - - - - - - - - -
พันตรีศิริชัย ทรัพย์ศิริ
นายกสมาคมคนพิการทางการเคลื่อนไหวสากล (ส.พ.ค.)
โทร. 02-990-0331
http://www.apdi2002.com
http://www.youtube.com พิมพ์ apdi. หรือ
สมาคมคนพิการ
1707531908
*********************
