4. Accessible  Bus คืออะไร

        รถยนต์โดยสารที่จัดไว้อำนวยความสะดวกให้คนพิการ (Accessible  Bus) นี้ จะใช้รถพื้นเตี้ย(รถที่มีระดับพื้นรถสูงจากทางเท้าแค่ 1 ขั้น) จะมีประตูหน้า หรือประตูกลางรถที่กว้างเพียงพอสำหรับทางขึ้นของคนพิการ ผู้สูงอายุ เด็ก ฯลฯ โดยใช้ทางลาด ในกรุงลอนดอนพบว่า Accessible  Bus นี้สามารถอำนวยความสะดวกทั้งคนพิการ ผู้สูงอายุ ผู้โดยสารที่มาพร้อมเด็ก หรือผู้โดยสารที่มีสัมภาระมาก (Accessible bus stops, Transport  for London)

สำหรับข้อกำหนดคุณลักษณะของรถยนต์โดยสารในครั้งนี้ทาง ขสมก.กำหนดให้มีเครื่องอุปกรณ์และส่วนควบอื่นๆ ครบตามพระราชบัญญัติการขนส่งทางบก พ.ศ. 2522 โดยมีรายละเอียดดังนี้คือ มีประตูรถมีความกว้างที่เพียงพอ   จัดให้มีทางลาดชนิดเลื่อนเข้า-ออก ใต้ประตูทางขึ้นและลงจากรถ โดยให้

พื้นผิวทางลาด เมื่อเลื่อนออกใช้งานเรียบเสมอทางเข้าจนถึงบริเวณล๊อคเก้าอี้เข็นรถคนพิการบนรถยนต์

โดยสาร จัดให้มีที่นั่งชนิดพับเก็บติดผนัง และติดตั้งเครื่องล๊อคเก้าอี้เข็นคนพิการ อย่างน้อย 4 ที่นั่ง บริเวณใกล้ประตูขึ้น-ลง  ติดตั้งสัญญาณจอดรถบริเวณใกล้เคียงกับที่จัดที่นั่ง สำหรับผู้ใช้เก้าอี้เข็นคนพิการ ความสูงไม่เกิน 120 ซม. ให้แสดงด้วยเสียงและสัญญาณไฟ  ติดสัญลักษณ์คนพิการเหนือที่นั่งชนิดพับเก็บ แสดงให้ผู้โดยสารทั่วไปทราบว่า เมื่อมีผู้โดยสารที่ใช้เก้าอี้เข็นคนพิการขึ้นมาบนรถโดยสาร ต้องมีการพับที่นั่ง ติดสัญลักษณ์คนพิการไว้ทั้งในและนอกตัวถังรถ ติดตั้งเสียงสัญญาณพูดบอกสถานีถัดไป สำหรับคนพิการทางการมองเห็น และมีอักษรวิ่งบอกชื่อสถานีถัดไป สำหรับคนพิการทางการได้ยิน หรือสื่อความหมาย ซึ่งน่าจะครอบคลุมสามารถใช้งานได้ แต่หากจะให้ละเอียดเทียบเท่ามาตรฐานสากลควรมีรายละเอียดเพิ่มเติมดังนี้ ทางลาดแบบพับเก็บ มีความกว้างของทางลาดแบบพับเก็บควรจะอยู่ที่ 900 มิลลิเมตร เป็นอย่างน้อย และความลาดชันไม่เกิน 12%  ควรมีป้ายบ่งบอกถึงการใช้สอยเครื่องล๊อคเก้าอี้เข็นคนพิการ  มีเก้าอี้นั่งสำหรับบุคคลที่มีความพิการชนิดไม่พึ่งพาเก้าอี้เข็นคนพิการต้องจัดไว้ในที่ที่มองเห็น และเข้าถึงได้ง่าย มีการติดตั้งราวมือจับเสริมในบริเวณรถเมล์โดยสารที่ผู้ที่มีความพิการใช้สอยมากที่สุด ยกตัวอย่างเช่น ประตูทางเข้าออก บริเวณซื้อตั๋ว บริเวณหมุนเวียนสัญจร และที่นั่งแบบรองรับคนพิการ ในบางกรณี รถเมล์โดยสารอาจมีปุ่มกดเพื่อบอกให้พนักงานขับหยุดรถ โดยในกรณีดังกล่าว ปุ่มกดควรอยู่บนผนังด้านข้างของตัวรถ หรืออยู่ใต้ราวมือจับ (โดยสูงจากพื้น 800 มิลลิเมตร) ทางเดินภายในรถเมล์โดยสารต้องมีความกว้างอย่างน้อย 900 มิลลิเมตร และมีการจัดพื้นที่หมุนตัวเปลี่ยนทิศทางตามพื้นที่ใช้สอยหลัก เช่นบริเวณที่มีไว้สำหรับคนพิการ บริเวณกดปุ่มหยุดและบริเวณขายตั๋ว โดยพื้นที่ดังกล่าวต้องมีเส้นผ่านศูนย์กลางอยู่ที่ 1,500 มิลลิเมตร (Guidelines to Improve Barrier-Free Access for Public Transport Passenger Facilities.)  

5.ข้ออ้าง และข้อเท็จจริง

ข้ออ้าง       :  จำนวนคนพิการมีน้อย ทำไปก็ไม่คุ้ม

ข้อเท็จจริง:  จากสมมุติฐานที่ว่ารถเมล์เพื่อคนพิการนี้ ผู้สูงอายุ สตรีมีครรภ์ และเด็ก สามารถใช้ได้อย่างดี (หากไม่เข้าใจเรื่องนี้ กรุณากลับไปอ่าน นิทานเรื่อง หนู 3 ตัว อีกครั้ง)  จากข้อมูลของสำนักงานสถิติแห่งชาติ ณ ปี พ.ศ. 2550 พบว่ามีจำนวนคนพิการประมาณ 2.9% จำนวนผู้สูงอายุประมาณ 10.7% และเด็กประมาณ 22.4% รวมแล้วเป็นประมาณ 36% การจัดรถเมล์เพื่อคนพิการ(และผู้สูงอายุสตรีมีครรภ์ และเด็ก)ดังกล่าวไม่น่าจะพอกับความต้องการ

ข้ออ้าง     : Accessible  Bus นี้ราคาแพง

ข้อเท็จจริง: หากการผลิตมีแค่ 4% ต้นทุนการผลิตจะสูงเพราะเป็นการผลิตแบบเฉพาะเจาะจง  แต่ถ้าหากทั้ง 4,000 คัน เป็น Accessible  Bus อย่างแท้จริง การนำเข้าแชสซีและเครื่องยนต์จากต่างประเทศ เพื่อมาประกอบต่อตัวถังในประเทศตามเงื่อนไขของ TOR ไม่น้อยกว่า 2,800 คัน ต้นทุนการผลิตจะไม่แตกต่างจากรถทั่วไป เพราะเป็นแบบที่ต่างประเทศผลิตคราวละมากๆ(Mass Production)อยู่แล้ว และการลงทุนที่สามารถใช้งานได้ครอบคลุม ใช้กับคนทุกวัยได้ มีความยืดหยุ่น น่าจะมีความคุ้มค่ามากกว่าการต้องมาปรับปรุงทีหลัง แฉกเช่นเดียวกับการติดตั้งลิฟต์ 56 ชุดสำหรับสถานี BTS ที่ต้องลงทุนภายหลังกว่า 700 บาท

ข้ออ้าง     : Accessible  Bus จะเป็น Low Floor Bus จะมีปัญหาเรื่องน้ำท่วมไหม

ข้อเท็จจริง: รถยูโร2 รถครีมแดงของ ขสมก.ก็เป็น Low Floor Bus อีกทั้งรถยนต์ส่วนบุคคลที่วิ่งอยู่ใน กทม.ส่วนใหญ่พื้นรถจะเตี้ยกว่ายูโร 2 อยู่แล้ว หากน้ำท่วมในระดับ Low Floor Busมีปัญหา คนพิการ ผู้สูงอายุ สตรีมีครรภ์ และเด็กก็น่าจะมีปัญหาในการออกจากบ้าน มาที่ป้ายรถเมล์เช่นกัน และในสถานการณ์นั้น ระบบการจราจรใน กทม.คงเป็นอัมพาตเช่นกัน การอ้างเหตุการณ์เฉพาะ สำหรับบางกรณี มาตีขุมใช้กับเหตุการณ์ปรกติ ไม่น่าจะมีน้ำหนัก

ข้ออ้าง     : ป้ายรถเมล์ใน กทม.ยังไม่สามารถรองรับ Accessible  Bus

ข้อเท็จจริง: เป็นปัญหา “ไก่เกิดก่อนไข่”  กทม.ก็รอรถเมล์พื้นเตี้ย  ขสมก.ก็รอป้ายรถเมล์พื้นเตี้ย  ด้วยแรงพลักดันเรื่อง Accessible  Bus นี้จะเป็นการต่อสู้ครั้งสำคัญของคนพิการ ผู้สูงอายุ สตรีมีครรภ์ และเด็ก ในการเรียกร้องสิทธิ์ขั้นพื้นฐาน  จะเป็นตัวขับเคลื่อนให้สังคมปรับตัวเข้าสู่สังคมที่มีความเสมอภาค เท่าเทียมกัน เหมือนกับหลายๆประเทศที่

6.ข้อเสนอ และข้อสรุป

            6.1 ควรปรับ TOR ให้เป็น Accessible  Bus ทั้ง 4,000 คัน

                6.2 นำแผนการส่งมอบรถ ไปบูรณการกับ กทม.เพื่อปรับปรุง ป้ายรถเมล์

                6.3 เปิดโอกาสให้ภาคีเครือข่าย คนพิการ ผู้สูงอายุ เข้าไปมีส่วนร่วมในการคัดเลือก การตรวจรับ หรือแม้กระทั่งการทดสอบก่อนการส่งมอบ

6.4 หากสำเร็จตามเป้าหมายที่วางไว้ โครงการ รถเมล์ NGV 4,000 คัน ก็จะเป็นผลงานชิ้นโบว์แดง  ได้รางวัลขวัญใจมหาชน ทั้งเรื่องความเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม และความเป็นมิตรกับคนทุกกลุ่ม ลบคำครหาก่อนหน้านี้เรื่องความไม่โปร่งใสไปได้แน่นอน

6.5 สำหรับประชาชนทั่วไปหากเห็นด้วยกับแนวคิดดังกล่าว ก็ขอให้ช่วยกันแสดงความคิดเห็นผ่าน ขสมก. http://www.bmta.co.th  และกรมการขนส่งทางบก จะเปิดรับฟังความเห็นในเดือน พฤศจิกายน ศกนี้

รศ.ไตรรัตน์  จารุทัศน์

หัวหน้าหน่วยวิจัยสภาพแวดล้อมที่เหมาะสมกับผู้สูงอายุและคนพิการ

คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

17 /11/2552

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

พันตรีศิริชัย  ทรัพย์ศิริ

สมาคมคนพิการทางการเคลื่อนไหวสากล (ส.พ.ค.)

www.waddeeja.com

Tel.02-990-0331

2801531000