สิทธิผู้ติดเชื้อ เอชไอวี/เอดส์ในการทำงาน

สภาพปัญหา

1. ในการสมัครเข้าทำงานทั้งหน่วยงานของรัฐและเอกชนหลายแห่งมีนโยบาย ให้ผู้สมัครเข้าทำงานต้องเข้ารับการตรวจเลือดก่อน โดยมักจะเกิดขึ้นในขั้นตอนการตรวจ สุขภาพหลังจากการสอบข้อเขียนและสัมภาษณ์แล้ว ซึ่งมีทั้งระบุโดยชัดเจนว่าเพื่อหาเอช ไอวี/เอดส์ และทั้งที่ไม่บอกชัดเจนว่าตรวจเลือดเพื่ออะไร ซึ่งหากมีการตรวจพบก็จะไม่ ได้รับการบรรจุเข้าทำงาน

2. ในหน่วยงานเอกชน ส่วนใหญ่การตรวจเลือดระหว่างทำงานมักเกิดขึ้น ในการ ตรวจสุขภาพประจำปี หรือการรณรงค์บริจาคเลือดของหน่วยงานซึ่งผลการตรวจเลือดทั้ง สองกรณีส่งผลให้ผู้ติดเชื้อเอชไอวี/เอดส์ จำนวนมากต้องออกจากงานที่ทำ เพราะหน่วย งานไม่ได้แจ้งให้ทราบก่อนว่าจะมีการตรวจหาเชื้อเอชไอวี/เอดส์ รวมอยู่ด้วย บางราย รู้ผลการตรวจเลือดจากหัวหน้าหรือผู้จัดการ โดยทางโรงพยาบาลที่หน่วยงานกำหนดให้ ไปตรวจแจ้งผลเลือดไปที่หัวหน้าหน่วยงานทำให้เรื่องไม่เป็นความลับ และต้องออกจาก งาน ในที่สุด บางกรณียังมีการบอกต่อให้คนอื่นๆ ทราบด้วย

3. สภาพปัญหาทั้งสองประการข้างต้น มีสาเหตุมาจากการมีทัศนคติที่ไม่ดีและ ไม่ถูกต้องกับทั้งไม่มีความรู้ที่แท้จริงเกี่ยวกับโรคเอดส์ว่าไม่ใช่จะติดกันง่ายๆแม้จะอยู่ร่วม กันก็ตาม

4. การตรวจเอดส์หลังเข้าเป็นทหารเกณฑ์แล้ว ซึ่งก็ไม่ได้ทำให้เกิดการ เลิกจ้าง หรือพ้นจากการเป็นทหารเกณฑ์ แต่ก็มีบางรายที่อาจได้รับการผ่อนผันให้เป็นทหารสั้น ลงออกมาแล้วก็ไม่มีใบปลดทหารที่จะไปแสดงในการสมัครงานว่าพ้นทหารแล้วได้ แต่ ผลกระทบทั้งทางตรงและทางอ้อมจะเกิดกับทหารเกณฑ์ที่ถูกตรวจโดยไม่ได้เป็นการสมัครใจ และไม่ได้รับการปรึกษาแนะนำที่ดีพอทั้งก่อนและหลังการตรวจ การมิได้รับการปฏิบัติที่เท่าเทียมกันกับผู้อื่นและมีการเปิดเผยความลับ (ผลการตรวจ) ให้ผู้อื่นทราบ และเป็น กรณีที่หน่วยงานอื่นๆ มักจะนำไปกล่าวอ้างว่าราชการ (กลาโหม) ยังบังคับตรวจได้ ทำไมจะทำ ไม่ได้บ้าง

5. การที่เรือนจำ สถานพินิจเด็ก และสตรี จะมีการตรวจผู้ต้องขัง หรือผู้ถูกพินิจ ว่ามีการติดเอดส์หรือไม่ ถ้าติดก็จะมีการจัดให้ไปพักรวมอยู่ในสถานที่เดียวกันเป็น Discrimination ที่ชัดเจนยิ่งหรือถ้าเป็นหญิงบริการที่ติดเชื้อ ก็จะถูกบังคับให้กลับ ภูมิลำเนาหรือส่งกลับประเทศเดิม

สาเหตุของปัญหา

การให้ผู้สมัครเข้าทำงานต้องเข้ารับการตรวจเลือดก่อน ก่อนที่จะเข้าทำงานหรือ การตรวจสุขภาพประจำปีเป็นเพราะหน่วยงานของรัฐและเอกชนต้องการให้ผู้สมัครรู้ถึง สุขภาพของตัวเองว่าเป็นอย่างไร เป็นโรคอะไรบ้างหรือไม่ เพื่อที่จะได้ดูแลรักษาและป้อง กันมิให้มีการแพร่เชื้อ ซึ่งถ้ามีการตรวจพบเชื้อเอชไอวี/เอดส์ก็อาจจะช่วยผลกระทบอื่นๆ ตามมาในภายหลัง

ผลกระทบ

การตรวจเลือดก่อนเข้าทำงาน การตรวจสุขภาพประจำปี หรือการตรวจเอดส์หลัง เข้าทำงาน ซึ่งหากมีการตรวจพบก็จะไม่ได้รับการบรรจุเข้าทำงาน หรือต้องออกจากงาน ในที่สุด ซึ่งการตรวจตรงนี้ก่อนที่จะมีการตรวจไม่ได้บอกว่าเป็นการตรวจเพื่อหาเชื้อเอดส์ จึงทำให้ดูเหมือนว่าเป็นการบังคับตรวจโดยที่เขาไม่สมัครใจและผลจากการตรวจในบาง กรณีก็มิได้ทำ เป็นความลับ เท่ากับว่าเป็นการละเมิดสิทธิของผู้ติดเชื้อเอชไอวี/เอดส์ใน การทำงาน และถ้าหากมีการตรวจพบว่าผู้ใดเป็นเอดส์ผู้นั้นก็อาจจะมิได้รับการปฏิบัติที่ เท่าเทียมกันเหมือนกับผู้อื่น

ข้อเสนอแนะเชิงปฏิบัติการ

1. รณรงค์ให้สังคมและชุมชนมีทัศนคติที่ดีต่อผู้ติดเชื้อ เอชไอวี/เอดส์ เพื่อให้ เกิดการยอมรับและอยู่ร่วมกันในสังคม

2. ห้ามหน่วยงานของรัฐและเอกชนตรวจเลือดหรือใช้ผลการตรวจ เอชไอวี/เอดส์ เพื่อจำกัดสิทธิในการทำงาน หรือระหว่างทำงาน ทั้งยังต้องมีกระบวนการให้คำปรึกษา ก่อนตรวจเสมอ และกรณีที่พบว่ามีการติดเชื้อผู้ตรวจจะต้องจัดบริการให้คำปรึกษาที่ เหมาะสมด้วย

การห้ามหน่วยงานใช้ผลการตรวจเอดส์จำกัดสิทธิในการทำงาน มักจะเจอประเด็น โต้แย้งคือ

(ก) นายจ้างมีสิทธิเลือกคนที่ดีที่สุด แข็งแรงที่สุดเข้าทำงานได้เพราะมีคนสมัคร ล้นตำแหน่งงานอยู่แล้ว

(ข) ถ้ารับคนติดเอดส์เข้ามาลงทุนฝึกอบรมไปไม่นาน ก็ป่วยทำงานไม่ได้ แล้วไม่ คุ้มทุนหรือทำให้ต้องเสียค่ารักษาแพง

(ค) ในใบรับรองแพทย์ว่ามีสุขภาพเหมาะสมที่จะเข้าทำงานได้ยังห้าม โรคเรื้อน, วัณโรค ฯลฯ ไม่ให้เข้าทำงาน ถ้าจะเลิกห้ามเอดส์ก็ต้องเลิกห้ามโรคอื่นๆ ด้วย

จึงคิดว่าต้องมีการเตรียมการในการอธิบายหรือแก้ข้อโต้แย้งต่างๆ เหล่านี้ก่อน จึงทำให้แผนปฏิบัติการแม่บทฯ นำไปใช้ได้จริงในทางปฏิบัติ เช่น อาจต้อง

 มีการกำหนดว่าการห้ามคนที่ติดเอดส์ที่ยังมีสุขภาพแข็งแรง (อาจต้องมีการ Define ว่าการมีสุขภาพแข็งแรงเป็นอย่างไร ต้องตรวจวัดปริมาณ CD4 Cell ใน เลือดด้วย หรือไม่ ฯลฯ) เข้าทำงาน/ศึกษาเป็นการลิดรอนสิทธิเสรีภาพ คล้ายกับการ คัดเลือกโดยอาศัยเพศและเชื้อชาติ เป็นต้น

 มีการกำหนดว่าถ้าตรวจเจอว่าผู้เริ่มเข้าสมัครงานติดเชื้อเอดส์อาจให้ผู้สมัคร งานให้สัญญาว่าจะไม่เรียกร้องค่ารักษาอันเนื่องมาจากโรคเอดส์ ถ้านายจ้างจะรับเข้า ทำงาน เป็นต้น

 มีการแก้กฎหรือพระราชบัญญัติที่กำหนดข้อห้ามการับเข้าทำงานให้ทันสมัย ยิ่งขึ้น เพราะข้อห้ามเดิมกำหนดไว้นานแล้ว ปัจจุบันการรักษาต่างๆ ก็ดีขึ้น จึงน่าที่ แพทยสภาจะรับไปปรับปรุงใหม่

3. ห้ามบังคับตรวจเอดส์ไม่ว่าในกรณีใดๆ นอกเสียจากผู้รับการตรวจหรือผู้แทน ตามกฎหมายได้ทราบข้อมูลที่ถูกต้องและให้ความยินยอมก่อน (เช่น ผู้แทนโดยชอบ ธรรม อัยการ ผู้อนุบาล หรือผู้พิทักษ์)

4. ห้ามใช้การติดเชื้อเอชไอวี/เอดส์ เป็นเหตุผลในการลิดรอนสิทธิโอกาสความ ก้าวหน้าหรือให้ออกจากงาน

5. ให้รักษาความลับของผลการตรวจหาเชื้อ เอชไอวี/เอดส์ ระหว่างหน่วยงานที่ รับผิดชอบในการตรวจและผู้ยินยอมให้ตรวจ

6. ออกกฎหมายคุ้มครองสิทธิในการตรวจเลือด จะต้องได้รับการยินยอมและ ผู้รับการตรวจมีความเต็มใจ

ข้อเสนอต่อรัฐธรรมนูญใหม่

ควรมีบทบัญญัติที่สอดคล้องกับข้อเสนอเชิงปฏิบัติการ